"เคล็ดการรบ 16 คำ" ที่เป็นที่รู้จักกันไปทั่วว่า "ข้าศึกรุกถอย ข้าศึกพักกวน ข้าศึกเพลียตี ข้าศึกหนีไล่" ทำให้ฐานที่มั่นของ "เหมาเจ๋อตุง" ในเขา "จิ่งกังซาน" มีความมั่นคงเป็นอย่างยิ่ง อีกทั้งยังสามารถขยายพื้นที่ยึดครองออกไปได้มากจนประสบกับชัยชนะในที่สุด ซึ่ง "เคล็ดการรบ 16 คำ"นี้นับเป็นหลักการพื้นฐานที่สำคัญที่สุดของ "สงครามจรยุทธ์" อีกทั้งยังเป็น "ยุทธศิลป์" (ART OF WAR) ที่เข้าใจง่ายปฏิบัติได้ง่ายและเป็นยุทธ์วิธีที่มีประสิทธิภาพเป็นอย่างยิ่ง ซึ่งมีบทบาทชี้นำอย่างได้ผลแก่กองทัพจีนทั้งหมด

          "ถอย" คือ หนึ่งในสุดยอด "ยุทธศิลป์" ของ "เหมาเจ๋อตุง" ภายใต้สถานการณ์ในภาพรวมที่ตกเป็นรอง อีกทั้งยังตกอยู่ในสภาวะ "วิกฤติ" จำเป็นที่จะต้องหลีกเลี่ยงการทำสงครามแบบเผชิญหน้า ซึ่งโดยปรกติแล้วเมื่อตกอยู่ในสภาวะ "วิกฤติ" นั้นมีแนวทางในการเลือกปฏิบัติมีอยู่ 3 ทาง คือ ทางที่ 1 คือการ "ยอมจำนน" ทางที่ 2 คือการ "เจรจาขอสงบศึก" และทางที่ 3 คือการ "ถอย" เมื่อเปรียบกันแล้วการ "ยอมจำนน" คือ "การพ่ายแพ้อย่างที่สุด" การ "เจรจาสงบศึก" คือ "การแพ้แล้วครึ่งหนึ่ง" แต่การ "ถอย" อาจเปลี่ยนมาเป็น "ชัยชนะ" ได้ โดย "เหมาเจ๋อตุง" ได้ใช้หลักการที่ว่า "รบชนะได้ก็รบ รบชนะไม่ได้ก็ถอย" เพราะในทางปฏิบัติแล้วระยะเวลาในการทำสงครามจะใช้ระยะเวลามากกว่าการรบเสมอครับ ดังนั้น "เหมาเจ๋อตุง" เมื่อไม่แน่ใจในผลการรบที่ออกมาหรือไม่มั่นใจในชัยชนะก็จะทำการ "ถอย" ซึ่งแท้จริงแล้วการ "ถอย" ทุกครั้งของ "เหมาเจ๋อตุง" ก็ทำไปเพื่อชัยชนะในการรบทั้งสิ้น

          ซึ่ง "ยุทธศิลป์" ของ "เหมาเจ๋อตุง" อันโดดเด่นนั้นมีลักษณะจำเพาะที่น่าสนใจยิ่งอยู่ 4 ประการ คือ

• ประการที่ 1 กล่าวถึงลักษณะพิเศษโดยรวมของสงคราม คือ เมื่อ "ข้าศึกแข็งเราอ่อน" โดยใช้ความด้อยกว่าชนะความเหนือกว่า
  
• ประการที่ 2 กล่าวถึงหลักการขับเคลื่อนด้วยตนเอง ( กัมมันตภาพรังสี ) ภายในเงื่อนไขที่ว่าทำการรบที่แปรเปลี่ยนไปตามสภาพแวดล้อม อยู่ใน "กาลเทศะ" ใดก็รบตาม "กาลเทศะ" นั้น จึงเป็นแนวทางในการรบที่เรียบง่ายและชัดเจนว่า "แกรบของแก ข้ารบของข้า รบชนะได้ก็รบ รบชนะไม่ได้ก็ถอย" เป็น "การขยายข้อดี หลีกเลี่ยงข้อด้อย" และ "เหมาเจ๋อตุง" มีแนวความคิดที่ว่าการรบนั้นไม่ได้อยู่ในหลักเกณฑ์หรือหลักการที่ตายตัวตามตำรา เมื่อสถานการณ์เปลี่ยน ยุทธวิธีก็เปลี่ยน ซึ่งทำให้สามารถสร้าง "ยุทธศิลป์" ที่ทำการการรบทั้งตามรูปแบบมาตรฐานไปควบคู่กับการรบในรูปแบบพลิกแพลงพิสดารเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน
  
• ประการที่ 3 ทำการอนุรักษ์,สืบสานและพัฒนา จารีตของตำรา "ยุทธศิลป์" อันเป็น "ของดีมีอยู่" แต่โบราณนำมาประยุกต์ใช้ เพื่อเอาชนะข้าศึก "เหมาเจ๋อตุง" มีความเห็นว่าควรศึกษาบทเรียนในสงครามที่คนรุ่นก่อนได้ดำเนินไปแล้ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งจำเป็นต้องศึกษาแนวคิดกลยุทธ์ของนักการทหารที่เป็นที่ยอมรับในอดีต (โดยเฉพาะ "ซุนวู") ไว้เป็นแบบอย่างและนำมาปรับประยุกต์ใช้ในการชี้นำการทำสงคราม 
• ประการที่ 4 ยึดถือวิธีการใช้คนของนักปราชญ์ในยุคสมัยโบราณโดย "ใช้คนตามคุณธรรม" ตามความสามารถ "ให้อำนาจตามภูมิปัญญา" ดังนั้น "เหมาเจ๋อตุง" จึงได้รับการยกย่องว่าเป็นคนที่สันทัดในการใช้คนเป็นอย่างยิ่ง

          มาถึงตอนนี้ดูหนัง "ดูละครย้อนกลับมาดูตัว" ในสภาวะ "วิกฤติ" รอบด้านของสังคมไทยในปัจจุบัน ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคมและการเมือง รวมทั้งภัยพิบัติทางธรรมชาติ พอได้ลองศึกษา "ยุทธศิลป์" ของ "เหมาเจ๋อตุง" ก็อาจจะค้นพบทางออกที่นำมาให้รอดพ้นจากวังวนของ "วิกฤติ" ที่อาจจะง่ายเหมือนเส้นผมบังภูเขา คือการกลับไปหา "ของดีมีอยู่" ที่เป็น "รากเหง้า" ของเราแท้ ๆ "ถอย" กลับไปสู่ "ฐานที่มั่น" ของสังคมไทยที่เข้มแข็งที่เราเคยมองข้าม ผมนึกถึงคำพูดของ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล ในช่วงที่ผมเคยทำงานกับมูลนิธิชัยพัฒนา ซึ่งยังก้องอยู่ในหูผมว่า ให้กล้าที่จะ "ถอย" ซึ่งก็มีแนวคิดคล้ายคลึงกับ "ยุทธศิลป์" ของ "เหมาเจ๋อตุง" แต่ท่านใช้คำแบบไทย ๆ ว่าให้ "ถอยหลังเข้าคลอง" เพราะหากเราไม่แน่ใจในอนาคตในการก้าวไปข้างหน้าอีกทั้งยังรู้แน่ว่าที่ปากคลองเต็มไปด้วยหินโสโครก ที่มีกระแสน้ำเชี่ยวกรากจะเป็นผลให้ "รัฐนาวา" ลำนี้ต้องล้มแน่ จึงต้องกล้าที่จะคัดท้ายหันหัวเรือกลับ "ถอยเข้าคลอง" ในที่ที่แสนจะอุดมสมบูรณ์ น้ำใสไหลเย็นนิ่ง ไม่กลัวที่ใครจะดูถูกว่าไม่ทันสมัย ในสถานการณ์ที่เต็มไปด้วย "วิกฤติ" เช่นนี้ การ "ถอย" ไปตั้งหลักสักพักก็คงดีเหมือนกันครับ